Αρχειοθήκη ιστολογίου

Δευτέρα 30 Οκτωβρίου 2017

Τετάρτη 1 Νοέμβρη - 7 μ.μ. Προβολή ντοκιμαντέρ - 1917, η Ρώσικη Επανάσταση (Π. Τζένκινς, 2007)

Τετάρτη 1 Νοεμβρίου 2017
προβολή: «1917, η Ρώσικη Επανάσταση» (2007)

Το ντοκιμαντέρ «1917, η Ρώσικη Επανάσταση» το γύρισε ο Πωλ Τζένκινς σε συνεργασία με τον Πιερ-Αντρέ Μπουτάν το 2007, 90 χρόνια μετά τα γεγονότα που εξιστορεί. Στο ντοκιμαντέρ μιλούν άνθρωποι που οι απόψεις τους δεν ταυτίζονται αναγκαστικά μεταξύ τους ή με τον αφηγητή: Ανατόλυ Κούζμιν, Ντιμίτρι Μπόκοφ (συγγραφέας), Μαρκ Φερρό (ιστορικός), Σεργκέι Περεσλέγκιν (γεωπολιτικός αναλυτής), Ελένα Περεσλεγκίνα (ψυχολόγος), Γιάνα Χάουλετ (ιστορικός), Ελέν Καρρέρ ντ’ Ανκώς (ιστορικός), Ιβάν Μπαρανόφ (διευθυντής Μουσείου), Ζακ-Φρανσίς Ρολλάν (ιστορικός), Ναταλία Γκριακάροβα (διευθύντρια του μουσείου Μπλοκ), Γιούτα Σέρρερ (ιστορικός), Αλ. Σίσοφ (στρατιωτικός ιστορικός), Μπόρις Κολονίτσκυ (ιστορικός), Πιέρ Πασκάλ (ιστορικός), Ιγκόρ Τσόγκλιν (εγγονός του μηχανοδηγού του «Τσάρσκι», τρένου του τσάρου), Ζαν Ζακ Μαρί (ιστορικός), Αντ. Αξυόνκιν (έκθεση Μαγιακόφσκι, 2006).
Το ντοκιμαντέρ διακρίνεται σε 2 μέρη που τιτλοφορούνται «1917, η επανάσταση του λαού» και «1917, η επανάσταση του Λένιν».
Το 1ο μέρος αναφέρεται στην επανάσταση του Φλεβάρη του 1917 (σύμφωνα με το παλιό Ιουλιανό ημερολόγιο που τότε ακολουθούσαν οι Ρώσοι), κάνοντας μια αναδρομή απ’ τις αρχές του 20ου αιώνα στα σημαντικότερα γεγονότα που συνέβησαν στη Ρωσία, όπως ο ρωσο-ιαπωνικός πόλεμος (1904-1905) και η εξέγερση του 1905, τα απεργιακά κύματα του 1912 και των αρχών του 1914. Μετέπειτα εξιστορούνται ορισμένες κομβικές στιγμές της ρώσικης εμπειρίας απ’ την κήρυξη του Α’ Παγκόσμιου Πόλεμου τον Αύγουστο του 1914 μέχρι τον 3ο χειμώνα του πολέμου και την επαναστατική έκρηξη της τελευταίας εβδομάδας του Φλεβάρη του 1917, αρχής γενομένης απ’ τις διαδηλώσεις στην «ημέρα της γυναίκας», στις 23/2/1917. Το 1ο μέρος ολοκληρώνεται με την εξιστόρηση των διαδικασιών που οδήγησαν στην ανατροπή του τσαρισμού μετά από 3 αιώνες απολυταρχικής διακυβέρνησης της δυναστείας των Ρομανώφ και στην εγκαθίδρυση της Προσωρινής Κυβέρνησης.
Το 2ο μέρος πάει να πιάσει το νήμα εκεί που το άφησε στο 1ο μέρος, δηλαδή στην επιστροφή του Λένιν στη Ρωσία στις 3/4/1917. Μετέπειτα γίνεται εξιστόρηση των εξεγερσιακών γεγονότων του Ιούλη που συνέβησαν στους δρόμους της Πετρούπολης, της απόπειρας πραξικοπήματος απ’ τον στρατηγό Κορνίλοφ τον Αύγουστο, φτάνοντας στα γεγονότα του Οκτώβρη, απ’ τις αρχές μέχρι τα τέλη του, στις 25/10/1917 και στην έφοδο στα Χειμερινά Ανάκτορα, που σηματοδότησε την εγκαθίδρυση της μπολσεβίκικης διακυβέρνησης. Επιπλέον, η εξιστόρηση συνεχίζεται για το 1918, τη συνθήκη ειρήνης μεταξύ Ρωσίας και Γερμανίας στο Μπρεστ-Λιτόφσκ, περιγράφοντας ορισμένες στιγμές του 3χρονου εμφυλίου πολέμου μεταξύ κόκκινων και λευκών. Και μετά από μια μικρή αναφορά στην καταστολή του κινήματος του ουκρανού αναρχικού Μάχνο από τους μπολσεβίκους, γίνεται μια περισσότερο εκτεταμμένη αναφορά στην εξέγερση της Κροστάνδης και στην καταστολή της από τους μπολσεβίκους τον Μάρτη του 1921. Το 2ο μέρος κλείνει με ορισμένα ζητήματα περί πρωτοπορίας και προπαγάνδας που απασχόλησαν τους προβληματισμούς περί τέχνης εκείνη την περίοδο, αφήνοντας για το τέλος ορισμένες τοποθετήσεις αφενός περί ολοκληρωτικού κράτους κι αφετέρου για την ιδέα της επανάστασης.

Ένας απαραίτητος κριτικός σχολιασμός

Το ντοκιμαντέρ, πέρα απ’ τη μεγάλη ποσότητα αρχειακού υλικού (βίντεο και φωτογραφίες), έχει μια ενδιαφέρουσα αφετηρία που τίθεται εκ διαμέτρου αντίθετα με τη συνηθισμένη διαρκή έλξη που η Οκτωβριανή νίκη ασκεί ως δόγμα στους οπαδούς του μπολσεβικισμού (δηλαδή του λενινισμού και των σταλινικών ή των τροτσκιστικών ενσαρκώσεων του).
Η εστίαση στην επανάσταση του Φλεβάρη κι η ανάδειξη της πολλές φορές λησμονημένης πολιτικής σημασίας της, μπορούν να ωθήσουν σε μια σφαιρικότερη κατανόηση των ιστορικών γεγονότων, δηλαδή σε μια κατανόηση της επανάστασης του 1917 στη Ρωσία ως ενιαίας διαδικασίας κοινωνικού και πολιτικού μετασχηματισμού που ξεκινά με την πτώση του τσαρισμού το Φλεβάρη και καταλήγει στην ανατροπή της Προσωρινής Κυβέρνησης τον Οκτώβρη. Μιας διαδικασίας, όπου οι αγώνες του ρώσικου προλεταριάτου και των αγροτών καθ’ όλη τη διάρκεια του 1917, συμπεριλαμβανομένων και των κομβικών γεγονότων του Ιούλη, είχαν τεράστια σημασία και ούτε ταυτίζονταν ούτε και συμπίπταν απαραίτητα με τις εκτιμήσεις και την πολιτική στάση των πολιτικών οργανώσεων, οι οποίες συχνά βρίσκονταν πολύ πίσω απ’ το επαναστατικό πνεύμα των αγώνων αυτών και αιφνιδιάζονταν σαν τις μωρές παρθένες της Βίβλου…
Μια τέτοια απομυθοποίηση του ρόλου της (κομματικής) πρωτοπορίας, αφενός είναι διαχρονικά αναγκαία στο βαθμό που κλονίζει την τυφλή πίστη στο αλάθητο κύρος μιας πετυχημένης πολιτικής επανάστασης που λειτουργεί δελεαστικά ως μαγική συνταγή για τη νικηφόρα κατάληψη της εξουσίας. Αφετέρου, μπορεί να αποδειχθεί ιδιαίτερα γόνιμη σ’ όποιον επιζητά μια ριζική αλλαγή των κοινωνικών δομών μ’ έναν τρόπο που να μην επιφέρει μια νέα διαίρεση της κοινωνίας. Με την έννοια ότι μπορεί να συμβάλλει στο ξεκαθάρισμα του περιβόητου «ρώσικου αινίγματος» το οποίο σκεπάζει με τα αναπάντητα ερωτήματά του την ιστορική μνήμη όλων των αντικαπιταλιστικών ρευμάτων, (ιδιαίτερα όσων όχι απλά εμπνέονται αλλά αισθάνονται ακόμη την ανάγκη να αναφέρονται στο ρώσικο παράδειγμα ούτως ώστε να προβάλλουν τον εαυτό τους ως φορέα μιας αλλαγής της κοινωνίας πέραν του καπιταλισμού).
Γιατί κάθε κριτική στάση στην ένταξη του ρώσικου παραδείγματος στη μυθολογία του εργατικού κινήματος ωσάν να είναι η επιτομή της κοινωνικής επανάστασης, αν θέλει να ωθήσει στην αφύπνιση του επαναστατικού δυναμικού, οφείλει να υπενθυμίζει την σταδιακή διάβρωση των ριζοσπαστικών χειραφετικών τάσεων στη Ρωσία. Κι αν θέλει να υπερασπιστεί τις επαναστατικές ιδέες και πρακτικές, οφείλει αναγκαστικά να έρχεται σε ρήξη με τις πρακτικές των μπολσεβίκων που φόρτωσαν στην πλάτη της εργατικής τάξης ένα πρόγραμμα το οποίο ανεπαίσθητα αλλά και με ανεξίτηλο τρόπο θολώνει την εικόνα του τι θα μπορούσε να είναι ένας κόσμος πέραν του καπιταλισμού.

Όμως σ’ αυτό το σημείο χρειάζεται λίγη προσοχή, καθώς δεν διακατέχονται όλες οι απόπειρες υπονόμευσης της τυπικής μπολσεβίκικης αφήγησης από αγαθές επαναστατικές προθέσεις… Το αντίθετο μάλιστα, αφού σε πολλές περιπτώσεις, πρόκειται περί μιας υπονόμευσης εκ του πονηρού! Από κοινωνιολογίζουσες ερμηνείες που φορούν το μανδύα της επιστημονικής αντικειμενικότητας κι ουδετερότητας μέχρι τις ερμηνείες από μετανοήσαντες θιασώτες μιας μετριοπαθούς αριστεράς που εκλογικεύοντας την αγανάκτηση απ’ τις απογοητεύσεις καταφεύγουν στη δαιμονολογία ως μέθοδο εξήγησης των πραγμάτων, όλες αυτές οι τοποθετήσεις ευθυγραμμίζονται με την παραδοσιακή δεξιά αφήγηση. Έτσι μέμφονται με περισσή αυτοπεποίθηση τις αμαρτίες της ρώσικης εμπειρίας, προκειμένου να συμφιλιωθούν και να υποκλιθούν στην ηγεμονία της δημοκρατικής ιδεολογίας της φιλελεύθερης καπιταλιστικής δύσης που νιώθει δικαιωμένη και θριαμβεύτρια μετά την κατάρρευση των ανατολικών καθεστώτων μπολσεβίκικου τύπου.
Φαίνεται μάλιστα ότι μετά το τέλος της ψυχροπολεμικής εποχής της δυτικόφρονης ρητορικής (δηλαδή των ανοησιών όχι μόνο περί ταύτισης κάθε μαρξισμού με τον σταλινικό γκανγκστερισμό αλλά και περί ταύτισης του κομμουνισμού με τον φασισμό ως μορφών ολοκληρωτικών στραβοπατημάτων πάνω στη βασιλική οδό του ανεκτικού δυτικού φιλελευθερισμού), τα τελευταία χρόνια διάφοροι φιλελεύθεροι αχρείοι έχουν γίνει ολοένα και πιο ξεδιάντροποι, πασχίζοντας να πείσουν τους πάντες για ένα «τέλος της Ιστορίας». Αναφέρονται επικριτικά στη ρώσικη περίπτωση, μόνο και μόνο για να πλήξουν την οποιαδήποτε ριζοσπαστική οπτική και κάθε προσπάθεια αλλαγής των πραγμάτων. Χρησιμοποιώντας ως φόβητρο κι ως σκιάχτρο τις πιο θρυλικές (σταλινικές) τερατωδίες, κουνάνε επιδεικτικά το δάκτυλο σε οποιαδήποτε ένδειξη μιας τάσης στράτευσης σε σχέδια που αποβλέπουν στη σοβαρή αμφισβήτηση της υπάρχουσας τάξης πραγμάτων. Εκβιάζοντας στην παραίτηση από οποιαδήποτε ενσάρκωση της δυνατότητας μιας ριζοσπαστικής θεώρησης των πραγμάτων (η οποία όσο καλοπροαίρετη και να είναι, υποτίθεται ότι ανασταίνει το φάντασμα του ολοκληρωτισμού), υποβάλλουν την ιδέα ότι το παιδικό όνειρο της επανάστασης οδηγεί νομοτελειακά στην εφιαλτική εικόνα του Κακού τύπου Γκούλαγκ. Πιπιλίζουν σαν μοιραίο λάθος και ηθικά επικίνδυνο κάθε χειραφετικό πολιτικό σχέδιο αντλώντας υποκριτική ικανοποίηση με την υπεράσπιση της καθεστηκυίας τάξης.
Στις μέρες μας δηλαδή, περισσότερο ίσως από άλλοτε, ένας φιλελεύθερος αντιολοκληρωτισμός/αντιουτοπισμός στην προσπάθειά του να αυτονομιμοποιηθεί ιδεολογικά, επιχειρεί να μυστικοποιήσει την αντίληψή μας για τον κόσμο: κάθε αναφορά στην «απειλή του ολοκληρωτισμού» θέλει να στηρίξει ένα είδος άγραφης απαγόρευσης της σκέψης, κι ιδιαίτερα εκείνης που προσπαθεί να απειλήσει τη συμβολική ηγεμονία των δυτικών καπιταλιστικών επαγγελιών.


Λαϊκή Βιβλιοθήκη – 30 Οχτώβρη 2017

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου